Rönesans Sanatı’nda İsa’nın Doğumu Sahneleri

İsa’nın Doğumu

İncil yazarlarından yalnızca Luka tarafından konu edilmiştir. “Onlar oradayken Meryem’in doğurma vakti geldi. İlk oğlunu dünyaya getirdi. Onu kundağa sarıp hayvan yemliğine yatırdı. Çünkü handa yer bulamamışlardı.” (Luka 2:6-7)

Bu sınırlı anlatıma rağmen İsa’nın Doğumu, Hıristiyan ikonografisinin başlıca temaları arasındadır. Doğum sahnelerinde Kutsal Aile (Meryem, Çocuk İsa ve Yusuf), bu anlatıya bağlı olarak bir yemlikte gösterilir. Erken örneklerde ise Kutsal Aile’nin mağarada betimlenişi dikkat çeker.

Bu gösterim biçimi apokrif metinlerdeki anlatımı izleyen Doğu ikonografisi örneklerinden (Bizans vb.) kaynaklanmaktadır. Diğer yandan Doğum temasının en önemli atribülerinden, nefesleriyle yemliği ısıtan öküz ve eşek de kanonik İncil yazarlarının değinmediği diğer bir ayrıntıdır. Bu hayvan figürleri apokrif Matta İncili’nde karşımıza çıkar.
İsa’nın Doğumu sahneleri için yaygın olarak görülen sahne şeması, Meryem’in yemlikteki samanların üzerinde yatan Çocuk İsa’ya diz çökmüş secde ettiği ya da Çocuk İsa’yı kucağında taşıdığı kalıptır. Bu şemalarda Yusuf ise düşünceli bir biçimde genellikle arka planda yer alır.

1370 yılında Beytlehem’e giden ve esinlenmelerini kaleme alan İsveçli Azize Bridget’in (1304-73) Vahiyler/Esinlenmeler adlı metnindeki anlatımları Doğum sahnelerinde rastlanan pek çok motifin çıkış noktasını oluşturmaktadır. Çocuk İsa’yı çevreleyen ışık huzmesi, Yusuf’un elinde taşıdığı mum, Meryem’in oğluna secde edişi, bu motiflerin en belirgin örneklerindendir. Bazı betimlerde Çocuk İsa Meryem’in kucağındadır ya da Meryem beşikteki oğlunu izlemektedir.

Apokrif Yakub İncili’ne göre, Yusuf, Meryem’in doğumu sırasında hazır bulunmaları için iki ebe çağırır. 14. ve 15. yüzyıllarda ebelerin de sahneye katıldığı betimler karşımıza çıkar. Genellikle kompozisyon şemasında düzenlemenin bir yanında yer alan ebeler, Çocuk İsa’ya bakarken gösterilmektedir.

Çobanların Secdesi:

İsa’nın Beytlehem’de bir yemlikte doğumunun ardından bir melek o bölgede sürülerini gezdiren çobanlara görünerek Davud’un Kenti’nde Kurtarıcı’nın doğduğunu müjdeler: “Hayvan yemliğinde yatan, kundağa sarılı bir bebek bulacaksınız.” Meleğin bu sözleri üzerine Beytlehem’e varan çobanlar, Kutsal Aile’nin bulunduğu yemliğe giderek Çocuk İsa’ya secde ederler. Batı sanatında secde motifi sahnede yer almış, meleğin çobanlara görünmesi ise İsa’nın Doğumu sahnelerinin arka planında ayrıntı olarak gösterilmiştir.

Müneccim Kralların Secdesi:

İsa’nın doğumunun ardından yola çıkan müneccimler Kudüs’e gelerek Yahudilerin yeni doğan kralının nerede olduğunu sorarlar. Kendilerine görünen bir yıldızı izleyerek yeni doğan krala tapınmaya gelmişlerdir. Roma İmparatorluğu denetiminde Yahudiye krallığını sürdüren Herodes, müneccimlerin söylediklerini duyunca din yorumcularına İsa’nın nerede doğacağını sorar ve Tevrat’ta bildirildiği üzere Beytlehem’de doğacağını öğrenir. Müneccimleri Beytlehem’e yollar ve çocuğun yerini ona da bildirmelerini, kendisinin de Mesih’e tapınmak için gideceğini söyler. Müneccimler onlara yol boyunca rehberlik eden yıldızı izleyerek, yıldızın üzerinde durduğu eve girdiklerinde İsa’ya secde edip yanlarında getirdikleri hediyeleri (altın, tütsü, mür) sunarlar. Gördükleri düşte Kral Herodes’e uğramamaları yönünde uyarılan müneccimler başka bir yoldan ülkelerine geri dönerler. (Matta 2:1-12)

Müneccim Kralların Secdesi sahnelerine Meryem ve Çocuk İsa’nın yanı sıra Yusuf da çoğunlukla katılır. Krallara rehberlik eden ve İsa’nın doğduğu yerin üzerinde duran yıldız, sahnenin atribülerindendir.