Bizans İmparatorluğu Dönemi’ nde önemli yarışların yapıldığı Hipodrom’ un spinasında bulunan Theodosius Obelisk’i, günümüzde Sultanahmet Meydanı’nda bulunuyor. Her cephesinde farklı bir anlatımıyla karşımıza çıkan Obelisk’i tüm ayrıntılarıyla inceliyoruz…
Tarihlendirilmesi
Obelisk, ilk olarak Mısır’da firavun III. Tothmes onuruna yapılmış, sonradan Konstantinopolis’e gönderilmiştir. Bizans İmparatoru Theodosius bu eserin Hipodrom’un spina kısmına konulmasını ister. Fakat orijinal yüksekliğini kaybeden Obelisk 20 metre boyunda olduğu için kısa kalır ve 8 metrelik iki kaide eklenir. Bu kaidelerden alttaki dikdörtgen, üstteki küp biçimindedir.
390 – 394 yılları arasına tarihlenen Obelisk’ in bu tarihlendirmesi aslında doğru değildir. Dikilitaş’ ın kaidesinde karşımıza çıkan ‘ Kathisma Locası ‘ nda Theodosius, II. Valentinianus, Arcadius ve Honarius betiminden yola çıkacak olursak; 392 tarihinde ölen II. Valentinianus’ un yerine geçecek olan Arcadius 393 yılında taç giymiştir. Fakat bu betimde Arcadius taç ile betimlenmemiştir. Demek ki 392 tarihinden sonrası ile 393 tarihi arasında yapılmıştır.
Obelisk’in Teması ve Özellikler
‘ İmparatoru yüceltmek ‘ ana temasıdır. Bu temadan dolayı imparator figürü idealize edilerek verilmiştir.
Tüm cephelerde üst kısımda durağanlık, alt kısımda hareketlilik söz konusudur.
Obelisk’ in iki temel özelliği vardır;
- Farklı konseptlerle, farklı üslupları bir arada kullanma düşüncesi.
- Doğal olmayan bir perspektif kullanılması.
Alt Kaide
Dikdörtgen biçiminde yapılmış olan alt kaidede Obelisk’ in getirilişi ve dikilişinin yanısıra hipodromda yapılan yarışlar anlatılmıştır. Bir cephesinde Grekçe, diğer cephesinde ise Latince yazıt bulunmaktadır.
Üst Kaide
Üst kaidenin küp biçiminde olması bu şeklin Antik dönemde ‘evreni’ ifade etmesinden dolayıdır. Bu kaide adeta bir tarihi belge niteliğindedir.
Kuzeybatı Cephesi :
İkiye bölünmüş sahnelerin üst orta kısmında ‘ Kathisma Locası ‘ olarak tanımlanan Theodosius, II. Valentinianus, Arcadius ve Honarius bir kemerin içinde karşımıza çıkarken, sağ taraflarında ‘ saray görevlileri ‘, sol taraflarındaysa ‘ muhafızlar ‘ hiyerarşik bir düzenlemeyle yerleştirilmiştir. Bu ikonografi şeması dört cephede de aynı şekilde karşımıza çıkarken, alt sahnede değişiklik söz konusudur. Bu cephenin alt kısımda ‘ imparatora hediye getiren barbar kavimler ‘ yer alır. İmparatorun elinde bulunan rulo, onun gücünü temsil etmektedir. Bütün yüzler birbirinden ayrıdır, portre özelliği kullanılmıştır.
Kuzeydoğu Cephesi :
Kemerli locada karşımıza çıkan imparatorların betimi devam ederken, alt kısımda ise seremoni için hazır pozisyonda, seremoniye katılan halkın betimi vardır. Aynı portreci anlayışla ve hiyerarşik şekilde ele alınmıştır.
Güneydoğu Cephesi :
Bu kez arşitravlı locada betimlenen Kathisma Locası’nın alt kısmında izleyici grubu bulunmaktadır. İzleyiciler grubu, dansçılar ve müzisyenlerden oluşmaktadır. Hükümdar elinde ‘ zafer tacı ‘ ile betimlenmiştir.
Güneybatı Cephesi :
Bu kez diğer cephelerden farklı olarak, alt kısımda Hıristiyanlık’ a ait bir sembol kullanılmıştır. Sağdaki askerin bir elinde monogram bulunmaktadır. Üst kısım aynı şekilde betimlenmiştir.
