Alexander Brener’ın, Kazimir Maleviç’in Beyaz Üstüne Beyaz Haç eserine sprey boya ile dolar amblemi çizmesi bir vandalizm örneği midir yoksa derinlikli alt metne sahip bir iş midir?
Takvimler 4 Ocak 1997’yi gösterdiğinde 11.45’te, Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde kargaşa hakimdir. Çünkü ünlü sanatçı Maleviç’in en önemli eserlerinden biri olarak gösterilen Beyaz Üstüne Beyaz Haç eserinin üzerinde yeşil spreyle boyanmış bir dolar işareti vardır. Bu eylemi yapan ise aktivist ve sanatçı Alexander Brener’dir. Güvenliğin bir anlık zaafından yararlanan aktivist 12 milyon dolarlık fiyat biçilen bu eseri yağmalamış mıdır yoksa işin özü başka mıdır?
Brener’ın yazdıklarına ve eylemlerine aşina olanlar onun sanat piyasasına savaş açtığını bilir. Kendisi tutumunu şu sözlerle açıklar; ‘belki de bir fikir olarak sanatın sonu gelmemiştir. Sonu gelen sanat sistemidir. Tam tersine sanat bir kavram ve bir insan aktivitesi olarak muhtemelen gelecek dönüşümlere açıktır.’
Fakat Brener’ın yaptığı bu eylem sanat eleştirmeni Olivier Zahm tarafından ‘faşizm’ olarak nitelendirilirken, Stedelijk Müzesi Müdürü Rudi Fuchs ise ‘sanat tahrip edilmesi hiçbir zaman sanat olamaz!’ diyecektir.Öte yandan Brener’ı destekleyen kitlesi de hatrı sayılır rakamlara ulaşır.
Brener’ın eylemdeki amacını anlamak için ona sorulması gereken soru şudur; ‘ neden Maleviç ve bu resim?’ Bunun yanıtı için ise eserin tarihçesine bakmak yeterlidir;
- 1927’de eseri Berlin Sergisi’nde tanıtan Maleviç, sevgi sonunda ülkesine dönmek zorundadır ve bu resimde dahil 70 eserini Hugo Haring’e emanet eder.
- Haring ise bunların çoğunu Alexander Dorner’ın yönettiği Hannover Provenzialmuseum’a (günümüzde Landesmuseum) veriyor.
- Seneler 1935 yılını gösterdiğinde Maleviç hiç bir talimat bırakamadan ölür.
- MOMA kurucusu Alfred Barr bu eserlerden ikisini ücret ödemeksizin sınırdan kaçırıp müzesine yerleştirir. (Brener bu eserlerden birine eylem yapma fikrini aklına koymuştur.) 15 eserin takibi yapılamazken, diğerleri Haring’te bulunmaktadır.
- 1958 yılında Haring’in ölümüyle mirasçıları 1951’den beri eserlere talip olan Stedelijk Müzesi’ne satarlar. Bu eserler arasında ‘Beyaz Üstüne Beyaz Haç’ yer almaktadır.
- 1991’de Maleviç’i torunu Ninel Bikova, Sovyet Üst Mahkemesi’ne resimlerin iade edilmesi için talepte bulunur, fakat dikkate dahi alınmaz.
Bunun üzerine Brener, bir Maleviç hayranı olarak bu eseri vandalizm kurbanı etmekten çok, yozlaşmış müze ve sanat piyasasının tam kalbini hedef alarak eylemini tamamlamıştır.
