Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin helikopterle hava çekimi yaptığı ve değerlendirdiği sırada İznik Gölü’nde Aziz Neophytos Bazilikası uzmanlarca keşfedilmişti. Bu keşif Amerika Arkeoloji Enstitüsü tarafından ‘ 2014’ün en önemli arkeoloji keşfi ‘ olarak değerlendirilen bazilikada M.Ö. üçüncü yüzyıla tarihlenen mezar odaları bulundu.
Sahilden 20 metre açıkta tesadüfen fotoğraf incelemelerinde görülen bazilika, önemli enstitüler tarafından ‘ yılın keşfi ‘ olarak değerlendirilmişti. İznik Gölü’nün iki metre derinliğinde bulunan bazilika araştırmalar sonucu deniz kıyısında Romalı bir asker tarafından öldürülen Aziz Neophytos’a adandığı ortaya çıkmıştı.
İznik Bölgesi’nin İlk Azizlerinden; Aziz Neophytos
Roma imparatorları tarafından ilk Hıristiyanların İznik ve İzmit bölgelerini sürüldüğünü ve yaşamları boyunca çeşitli eziyetlere maruz kaldıklarını biliyoruz. Bu azizlerden biri de Aziz Neophytos’tur.
Özellikle Ortodoks Kilisesi için önemli azizlerden biri olarak gösterilen Neophytos, İznik bölgesinin ilk azizlerinden biridir ve bu bölgede Hıristiyanlığın yayılmasında önemli rol oynamıştır. Fakat Roma’nın, Hıristiyanlığı yasakladığı bir dönem olmasından dolayı ağaca asılma, derisinin yüzülmesi ve vahşi hayvanlarla ölüme terkedilme gibi işkenceler sonrasında ölmeyince 16 yaşındayken Romalı bir asker tarafından İznik Gölü’nün kıyısında martyr edilmiştir.
Hıristiyanlığın kabulü olarak bilinen 313 Milano Fermanı’ndan sonra bu bölgeye Aziz Neophytos’un sevenleri tarafından onun adına bir bazilika yaptırılır ve Ortodoks Hıristiyanları burada her 21 Ocak’ta tören yaparlardı. İ.S. 740 tarihindeyse bazilika deprem sonucu su altına gömülmüştür.
Tipolojik Olarak Erken Döneme İşaret Ediyor
Aziz Neophytos’un naaşının üzerine inşa edildiği düşünülen bazilikanın suya gömülmesiyle, naaşın buradan çıkarılarak yine İznik’te bulunan Koimesis Kilisesi’ne taşındığını biliyoruz.
Üç nefli, Helenistik tarzda ve zemini mozaik kaplı olmasından dolayı Erken dönem kiliseleriyle benzerlik gösteren yapının doğusunda bulunan mezar odaları bazilikadan farklı olarak M.Ö. üçüncü yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bu mezar odalarının Türkiye’de bir benzeri bulunmuyor ve mezar odalarının iki bin beş yüz yıllık olduğu tahmin ediliyor.
