Mısırlılar için ”sonsuz yaşamın evi” anlamına gelen mastabalar, Mısır mezar mimarisinde en temel yaklaşımı oluştururlar.
Mastaba, kelime anlamı olarak Arapça ”kürsü” anlamındaki sözcükten gelmektedir. Kendi kerpiç ev geleneklerinin mezar mimarisine yansıması olarak karşımıza çıkan mastabalar genellikle dikdörtgen biçiminde yapılardır. Çeşitli büyüklerde olabilirler.
Çoğu mastabada nişler bulunur. Güneye bakan niş ”yanlış kapı” olarak adlandırılırdı ve tahta kaplamalı girintili bir duvardan oluşurdu. Güney nişindeki bu tahta kapının ”Ba” için yapılmış olabileceği düşünülür. Diğer niş ise Ka’nın ölü odasından mastabanın ikram odasına geçtiği kapı olarak yorumlanmaktadır.
Dikdörtgen planlı, eğimli, içe doğru daralan duvarlara ve düz damlara sahip olan evlerinden etkilenerek inşa ettikleri bu mezar yapıları kimi zaman odalarla örülüyor, kimi zaman ise odasız olarak direk olarak kerpiçle dolduruluyordu.
Mastaba İçerisindeki Odalar ve İşlevleri
Mastabaların içinde mezar odaları bulunuyordu ve bu mezar odalarına genellikle mastabanın içinden bir tünelle giriliyor, içerisine ölü hediyeleri yerleştiriliyordu. Ritüel için ek olarak başka odaların da bulunabildiğini bilmekteyiz. Bunlardan biri, birazdan bahsedeceğimiz ikram odası olarak tanımlanan küçük tapınak odalarıdır.
Çoğu mastabada nişler bulunur. Güneye bakan niş ”yanlış kapı” olarak adlandırılırdı ve tahta kaplamalı girintili bir duvardan oluşurdu. Güneye bakan nişteki bu tahta kapının ”Ba” için yapılmış olabileceği düşünülür. Diğer niş ise Ka’nın ölü odasından mastabanın ikram odasına geçtiği kapı olarak yorumlanmaktadır.
Eski Krallık Dönemi boyunca güneye bakan niş iyice genişleyerek üst kısımda, daha sonra ”ikram odası” olarak tanımladığımız bir dizi oda oluşturdu. Duvarları günlük yaşamdan sahnelerle, yapılan ikramların betimlemeleri ile süslü olan bu odalar; ölü için dua edilen, ikramların yapıldığı bir ibadet alanına dönüştü.
Mastabalarda ölen kişinin taştan ya da ahşaptan yapılma heykeli de bulunurdu ve bu heykel tapınaktaki tanrının heykeline benzetilirdi. Bu heykel serdab adı verilen mühürlü bir odada bulunurdu. İnanca göre, bu odada ölü Ka gücü ile canlanır ve aynı zamanda ruhu dinlenirdi.
Mısır ile ilgili ilginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
https://arkeopolis.com/misirda-olumsuzluk-arayisi-mumyalama/
https://arkeopolis.com/antik-misirda-bir-kadin-gucu-hatshepsut/
KAYNAK:
Brewer D.J., Teeter E., Mısır ve Mısırlılar, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2011
