Louis Kahn’a Yeni/Den Bakış Sergisi

Louis I.Kahn, ismi 20. Yüzyıl dünya mimarlığının önemli aktörleriyle birlikte anılan, ancak üretimi ve söylemini kategorize etmesi zor bir mimar, düşünür, sanatçı bir “mimarlık gurusu”.  Amerika’da 1950’ler ile 1970’ler arasında sürdürdüğü, görece “geç parlayan erken yaşta biten” mimarlık kariyeri, ardında yoğun ve etkili izler bırakır. Mimari yapıtlarında, kendine özgü söyleyişlerinde ve resimlerinde, amansız biçimde başlangıçların, ebedi gerçeklerin, ölçülebilen ve ölçülemeyen değerlerin, yani kendi sözleriyle ışık ve sessizliğin izlerini sürer. Mimarlık ürünler kadar karakalem ve suluboya ağırlıklı resim ve eskizleri de kaydadeğer bir bütün oluşturur. Pensilvanya Üniversitesi Mimarlık Okulu’nun efsanevi yüksek lisans stüdyosunda birçok öğrenci yetiştirir. Aralarında Türkiye’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Mimarlık Fakültesi kurucu kadrosunu oluşturan birçok isim de vardır.

Mimar ve fotoğrafçı Cemal Emden, Kahn’ın tüm yaşamını geçirdiği, çalıştığı ve eğitmenlik yaptığı Pensilvanya’dan Dakka ve Ahmedabad’a önemli yapı ve yerleşkeleri, Kahn’ın yapılarına yeniden ve yeni bir gözle bakmak için fotoğrafladı.  N. Müge Cengizkan’ın küratörlüğünde, Bülent Erkmen’in tasarımıyla gerçekleşen sergi Kahn’ın yapılarına “ışıkla tektonik”, “yeri kurmak”, “programı yoğurmak” temaları çerçevesinde yeniden bakan fotoğrafları merkezine alıyor; kült metinleri üzerinden düşüncelerine yeniden bakıyor. Öğrencisi olmuş ODTÜ kökenli mimar-eğitimcilerin Kahn ile öznel deneyim ve düşüncelerini paylaştıkları kısa filmler; karakalem ve renkli eskiz ve resimleri; yazdığı veya üzerine yazılan kitaplardan bir seçki, onun çok boyutlu kişiliğini Türkiye’deki ilk Louis I.  Kahn sergisi ile çerçevelemeyi deniyor.

7 Aralık 2017-3 Mart 2018 tarihleri arasında ziyaret edilebilecek  olan sergide, Louis Kahn’ın kitapları da yer almakta ve inceleme olanağı sunulmaktadır.

“Kimse onun kadar çok ışık bağışlamadı. Bu fiziksel ışık, onun zihin canlılığının tüm kanallarından ve imgelem etkinliğinden kaynaklanıyordu.”

Vincent Scully

 

“Kahn’ın mimari tasarım süreci eskizleri ‘görünmezden görülebilir olana’, seyahat eskizleri ise bu sürecin tersine ‘görülebilir olandan görünmez olana’ doğru gelişir.”

Ahmet Gülgören

Louis Isadore Kahn Kimdir?

Louis I. Kahn, 1901 yılında, tüm yaşamını geçireceği, çalışacağı, aşık olacağı ve yaşama veda edeceği Philadelphia’dan uzakta, Rusya’nın Parnau kentinde (bugün Estonya’daki) Yahudi bir aileye doğar.  Beş yaşındayken ailesi ile birlikte Amerika’ya göç ederler. Mimarlık programının kökeni sıkı bir biçimde klasisizme dayanan Pensilvanya Üniversitesi, Güzel Sanatlar Okulu’nu üstün başarı ödülü ile 1924’te tamamlar. Mesleğinin erken yıllarında mimarlığa bakışını derinden etkileyecek iki yıllık bir Avrupa yolcuğuna çıkar. Yaptığı iki büyük geziden ilkki olan bu Avrupa seyahatinden dikkat çekici resimlerle döner. Mesleki kariyerinin başlangıcı 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ile çakışır, bu da önündeki fırsatları kısıtlar. Mimarlığının parlak yılları başlamadan önce birçok ortaklık kuran Kahn, ancak 1947 yılında 50’li yaşlarına yaklaşırken kendi mimarlık ofisini açar. Pensilvanya Üniversitesi’nde “Philadelphia Okulu” olarak anılacak hareketin en önemli figürü olarak yüksek lisans stüdyosunda çok sayıda öğrenci yetiştirir, 1950’lerin ortasından itibaren Türkiye’den de çok sayıda öğrencisi olur.

“Işığa bütün varoluşların kaynağına dönüyorum; onun iradesine onun yasalarına. Bütün varoluşların kaynağı olan ışık maddenin yaratıcısıdır; madde doğal olarak gölge düşürür ve gölge de ışığa aittir.”

1950’lerde Kahn’ın mimarlığının kırılma noktasını Trenton Hamamı oluştursa da ona uluslararası tanınırlık kazandıracak olan Alfred Newton Richards Tıbbi Araştırmalar Binası’dır. 1960’ların başında çalışmalarını uluslararası ölçeğe taşır; aralarında Dakka, Ahmedabad, Tahran, Kudüs, Venedik, Katmandu’nun olduğu birçok kent için yeni projeler üretir ve sıkça seyahat gerektiren yoğun bir çalışma dönemine girer. 1962 ve 1963 yılarında İstanbul’a da kısa süreli uğrayacaktır. Yaşamının son on yılında Salk Biyolojik Araştırmalar Enstitüsü, Kimbell Sanat Müzesi, Philips Exeter Akademi Kütüphanesi, Hindistan İşletme Enstitüsü, Bangladeş Ulusal Parlamentosu gibi  yapılar üzerinde çalışır. Ahmedabad’tan Philadelphia’ya dönerken New York Tren İstasyonu’nda geçirdiği kalp krizi sonucu 1974 yılında hayatını kaybeder. Yaşama veda ederken ardında üç çocuk ve 50’li yaşlarında başlayan kısa ama verimli mimarlık üretiminin en aktif döneminde kaybının yarattığı derin hüzün kalır.

“Tuğla diyecektir ki, “Bir kemer olmak isterim.”

 

Yazıda Pera Müzesi Louis Kahn’a Yeni/Den Bakış Sergi Kataloğu’ndan yararlanılmıştır.