İstanbul Dışından Bir Osmanlı Sarayı: Kasr-ı Hümayun

Osmanlı Döneminde İstanbul dışında inşa edilen saray binası Izmit‘te bulunmaktadır. İlk olarak IV. Murat zamanında inşa edilen saray, deprem sonucu yıkılmıştır. II. Mahmut zamanında aynı yere yeni bir saray yapılması gündeme gelmiştir. İzmit’in körfez manzarasını çok seven sultan, yapıyı tekrar inşa ettirmiştir. Bu yapı da II. Abdülmecit zamanında Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan bir belgede 1859 yılında yangın geçirerek kullanılamayacak hale geldiği dile getirilmiştir.

Bu eserin yerine Abdülaziz’ döneminde günümüze ulaşan Kasr-ı Hümayun Sarayı inşa edilmiştir. Abdülaziz’den sonra gelen diğer hükümdarlarda burayı kullanmıştır. Cumhuriyet Döneminde ise bir süre hükümet konağı ve ziraat odası gibi vazifelerle kullanılmıştır. 1967 yılında İzmit Müzesi olarak kullanıma açılmıştır. 

Körfeze hakim konumundan dolayı İzmit kent siluetinin en önemli unsurlarından biri olan yapı müştemilatı ile birlikte geniş bir alana yayılmaktadır. Etrafı duvarlarla örtülü ağaçlı bir avlunun ortasına konumlanmıştır. Avluya girişi sağlayan taç kapısında bulunan kitabeye göre saray, 1862 yılında inşa edilmiştir.

İki katlı ve kagir malzeme ile inşa edilen yapı, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir plan şemasına sahiptir. Neo-Klasik üslupta olup Barok dönem özellikleri gösteren yapının cephesi mermer kaplıdır. Simetrik bir düzeni olan sarayın cephelerinde katlar, bütün cepheyi dolaşan silmeler ile sınırlanmıştır. 19. Yüzyıl batılılaşma döneminin karakteristik bir örneği olan yapının mimari süslemesinde Barok dönem özellikleri açıkça göze çarpmaktadır. Yapının mimarı ise Dolmabahçe Sarayı’nın da mimarlarından olan Garabet Amira Balyan’dır.

18. Yüzyılda batılı sanat üsluplarının imparatorluk coğrafyasına hakim olmaya başlaması ile geleneksel minyatür sanatı terk edilmeye başlanmış ve bu dönemde Osmanlı mimari süslemesine yeni bir tür olarak duvar resimleri girmiştir. İç mekanı son derece zengin tavan süslemeleriyle karşımıza çıkan Kasr-ı Hümayun Sarayı’da bu duruma en güzel örneklerden birisidir. Fransız ressam Sason’un yaptığı tavan süslemeleri geometrik çerçeveler içerisine yerleştirilmiş resimlerden oluşmaktadır. Abdülhamit’in ava düşkünlüğünü bilen Sason derinlik, perspektif, ışık-gölge gibi temel ilkelere bağlı kalarak salt manzara tasvirleri, doğa ve hayvan figürlü betimlemeler, semboller ve natürmortlar kullanmıştır.

Farklı tarihlerde onarım geçiren bina son olarak 1999 depreminden sonra 2002 yılında kapsamlı bir restorasyona başlamış ve 2004 yılında saray müze olarak ziyaretçilerine açılmıştır.

ATATÜRK ve KASR-I HÜMAYUN

Bu sarayı önemli kılan bir başka olay ise Mustafa Kemal Atatürk’ün Anadolu gezisi sırasında İzmit’te iken 16 Ocak 1923 tarihinde gazetecilerle bir araya gelerek cumhuriyet ile ilgili düşüncelerini ilk olarak burada paylaşmasıdır. İzmit Belediyesince Atatürk’ün Av Köşkü’ndeki konuşmaları ile gazetecilerle yaptığı ilk basın toplantısının notları ‘‘Cumhuriyet’e Giden Yolda Atatürk’ün İzmit Konuşmaları” adlı kitapta toplanmıştır.

Atatürk’ün İzmit ziyaretinde iken tadilata giren Savarona Gemisi’nden dinlenme koltuğu, telefonu, satranç masası, komidini, abajuru gibi özel eşyaları buraya getirilmiştir. Günümüzde müzenin içinde Atatürk Odası isimli bölümde bu eşyalar sergilenmektedir. 

Kaynaklar

Yıldırım, Savaş, ‘İzmit Kasr-ı Hümayun Sarayı Tavan Resimleri’, Kocaeli Tarihi Sempozyumu. ss. 1781-1787.

‘’Atatürk’ün İzmit’te ki Konuşmaları Kitaplaştırıldı’’ Habertürk Gazetesi <ET: 17.01.2012>

Av Köşkü Saray Müzesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, < https://www.muze.gov.tr/tr/muzeler/av-kosku-saray-muzesi>

Kasr-ı Hümayun Saray Müze İzmit, İzmit Belediyesi, <http://www.izmit.bel.tr/mekanlar/kasr-i-humayun-saray-muze-izmit_26.html>

Total
1
Shares
Bir cevap yazın

Benzer İçerikler