Yunan ve Romalı çömlekçilerin kullandığı çömlek biçimlerinin sayısı çok fazla olmasa da birkaç biçim üstünde durulmuş ve zaman içerisinde bunlar geliştirilmiştir. Kaplar günlük kullanımına ve işlevine göre biçimlendirilmiştir. Kap isimleri Yunanca ve Latince isimleriyle tanınmaktadır. Yazılı kaynakların aktardığı bilgiler, bazı sözcüklerin tanımını tam anlamıyla kesinleştirebilmiş, bazılarında ise aynı kesinliği sağlayamamış ancak klasik arkeoloji terminolojisine yerleşmiştir. Bu terimler sayesinde hem kavramlar arasındaki ince ayrımlar ifade edilebilmektedir hem de kavramın yaklaşık 2000-2500 yıl önce taşıdığı orijinal ad kullanılmaktadır.
Pişmiş toprak, taş, cam, ahşap ve çeşitli metallerden yapılmış olan bu kaplar yeme-içme kültüründen, temizlik anlayışına kadar günlük hayatın çeşitli aşamalarında, dini ayinlerde ve ölü gömme geleneklerinde sıklıkla kullanılmıştır.
1- AMPHORA
Şarap, zeytinyağı, su gibi sıvıların ve bal, balık sosu gibi besin maddelerinin depolanmasında ve taşınmasında kullanılmıştır. Çoğunlukla, yukarıya doğru genişleyen gövdeye, belirgin omza ve uzun boyna sahiptir. Çift dikey kulpları en önemli özeliğidir.
2- ARYBALLOS
Kürevi gövdeli, dar, kısa boyunlu ve kaidesiz küçük boyunlu kap. Genellikle atletler tarafından kullanılmıştır. Zeytinyağı ve/veya parfüm içerdiği düşünülmektedir.
3- ASKOS
Zeytinyağı servisinde kullanılan kap. Ördek formlu olarak da adlandırılan erken tipi dolayısıyla tulumdan geliştiği düşünülmektedir. Yunan kap formları arasında bu tip de yinelenmekle birlikte, yaygın olan form basık gövdeli, uzun oyunlu, dışa açılan ağızlı ve sepet kulpludur.
4- HYDRİA
Adı Eski Yunanca “hydros-su” sözcüğünden türemiş olup, su taşımakta kullanılan bir kaptır. İki yatay vev bir dikey kulba sahiptir, bunlar kabn taşınmasında ve içindekinin boşaltılmasında kolaylık sağlar.
5- KANTHAROS
Yüksek gövdeli, ayaklı ve çift dikey kulplu içki kabı. Betimlerde ve antik kaynaklarda sıklıkla şarap tanrısı Dionysos’un atribüsü olarak karşımıza çıkar.
6- KRATER
Kaideli, geniş ağızlı derin çanak formunda şarabı suya karıştırmak için kullanılan kap. Dört ana tipi vardır: Destekli (sütunlu) Krater, Volütlü Krater, Kalyks Krater, Çan Krater.
7- KYLİX
Antik Yunan dünyasında en sık kullanılan içki kabı. Standart formu yayvan gövde ve çift yatay kulp içerir.
8- LEBES GAMİKOS
Yuvarlak dipli, belirgin ve yüksek omuzlu bir kap olan Lebes’in yüksekçe bir ayakla beraber kullanılan varyantı. Bu formda Lebes’in omzu üzerinde dikey kulplar vardır. Üzerinde yer alan kadınlarla ilgili sahneler içeren resimler nedeniyle evlilik törenlerinde kutsal suyu muhafaza ettiği düşünülmektedir.
9- LOUTROPHOROS
Uzun gövde ve boyunlu, çift dikey kulplu kap. Düğün banyosu için gereken suyu içerir, aynı zamanda evlenmeden ölen kişilerin cenaze törenlerinde de kullanılmıştır.
10- OİNOCHOE
Adından dolayı özelikle şarap (oinos) ile ilişkilendirilen, yonca şeklinde çentikli ağız, şişkin gövde ve tek dikey kulba sahip kap. Form, içerdiği sıvının kolayca boşaltılmasını sağlar.
11- PELİKE
Bir amphora tipidir. Şişkin karnı, belirgin içbükey omzu ve omuz üzerine yerleşmiş çift dikey kulbuyla armut benzeri bir görünümü vardır. Yağ yaşımak için kullanıldığı anlaşılmaktadır.
12- PSYKTER
Şarap soğutma kabu. Yarı küremsi üst kısım ve yüksek silindirik ayaktan oluşur. İçi soğuk ya da buzlu suyla doldurulduktan sonra bir kraterin ya da içinde şarap bulunan bir çanağın içine yerleştirilir, böylelikle sıvının soğuması sağlanırdı.
13- PYKSİS
Genellikle kadınlar tarafından kullanıldığı bilinen kapaklı kap. Çeşitli makyaj malzemeleri ile takıların konulduğu anlaşılmaktadır.
14- RHYTON
Genelikle hayvan başı şeklinde biçimlendirilir ve hayvanın ağzındaki delikten, içerdiği sıvının kontrollü bir şekilde boşalması sağlanırdı.
15- STAMNOS
Şarap veya su ihtiva eden bir kap. Belirgin, yüksek omuzlu, omuz üzerine eklenen çift yatay kulpludur.
Kaynakça: DELEMEN İ., ÇOKAY KEPÇE S., Yunan ve Roma Kap Formları Sözlüğü, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2009.
