Lyrboton Kome, bugünkü adıyla Antalya’nın Varsak ilçesi sınırlarında yer alan bir antik yerleşimdir. Adından anlaşılacağı üzere bir köy yerleşimi ‘kome’ olmakla birlikte, Perge antik kentine bağlı bir zeytinyağı üretim çiftliğidir. Bölgeye hakim yüksek bir yamaca kurulu yerleşimde, ilk yapılaşmanın Hellenistik Dönem’de olduğu düşünülmekle birlikte, yapı kalıntılarının büyük bir çoğunluğu Roma ve Bizans dönemlerine aittir.
Yerleşimde Roma Dönemi ve sonrasında kullanılan sivil konutlar, kentin asıl işlevini belirten çok sayıda zeytinyağı işliği ve entegre sistemleri, Roma Dönemi bir hamam, belirlenen 4 adet kilise ve şapel, 100’ün üzerinde irili ufaklı ana kayaya oyulmuş su sarnıçları ve yerleşimin hemen kuzeybatısındaki yamaçta yer alan 80’in üzerinde birçok farklı formda mezar yapısı yer almaktadır.
Perge antik kentinin bir zeytinyağı üretim çiftliği olan Elai Baris (Yağ Çiftliği) arkeopark projesi kapsamında turizme kavuşturuluyor.
2014 yılında Kepez Belediyesi’nin arkeopark projesi olarak turizme açmak için girişimlerde bulunduğu antik yerleşimde daha önceki en kapsamlı araştırmayı 1996 yılında, Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Nevzat Çevik gerçekleştirmiştir. 2016 yılında ise arkeopark projesi kapsamında önce yoğun bitki örtüsü ile kaplı yerleşimde bitki temizliği yapılmış ardından aynı yıl içerisinde kazı çalışmalarına başlanmıştır.
Kepez Belediyesi sponsorluğunda, Antalya Müzesi denetiminde ve Prof. Dr. Nevzat Çevik’in bilimsel danışmanlığında başlayan çalışmanın ilk etabında kentin ana yolu çevresinde temizlik çalışmalarının yanı sıra; zeytinyağı işlikleri, Roma Dönemi hamam kalıntısında ve Bizans Dönemi kiliselerde çalışmalar yapıldı. Mart ayı başında başlayan ikinci etap çalışmalarında ise çalışmalar yerleşimin önemli yapılarından Arete Kulesi’ne giden yol üzerinde yoğunlaştırıldı. Oldukça geniş bir ekibin yer aldığı bu çalışmalarda kazı çalışmalarının yanı sıra restorasyon çalışmalarına da başlanması bekleniyor.
Kent Antalya için önemli bir turizm merkezi yapılmak istenen Lyrboton Kome, Varsak halkı ve Antalya için önemli bir turizm ve gelir kaynağı olma yolunda ilerleyişini hızla sürdürüyor.
